Triplets en multiplets

Dijkgatsbos, dinsdag 21 april 2020

Het is galaxytijd en al dagen achtereen helder. Vanwege nachtdienst kon ik het weekend niet weg dus heb ik thuis waargenomen. Helaas is galaxytijd niet het meest geschikte seizoen daarvoor; ik ben dan ook blij als het dinsdag nog steeds kurkdroog en kraakhelder is. Om half negen zit ik in de auto richting het hoge noorden. De hemel ziet er alvast veelbelovend uit.

Terwijl de schemering valt, domineert Venus de westelijke hemel.

Tegen tienen rijd ik het parkeerterrein van het Dijkgatsbos op en een klein halfuur later ben ik goed en wel aan het waarnemen.
Als eerste zoek ik nog een keer komeet C/2019 Y4 (ATLAS) op. Eenmaal in beeld blijkt het wel heel groot maar minder helder dan de vorige keer. Misschien is dat het gevolg van het feit dat de kern inmiddels in delen is uiteengevallen.

Dan door naar het galaxywerk waarvoor ik kwam. Het wordt een echte voorjaarsklassieker deze avond, met veel stelsels in het gebied Leo-Coma-Virgo, met een enkele uitschieter naar Draco. En als icing on the cake nog wat mooie bolhopen.

 

 

1) Het Leo Triplet

Vanavond begin ik rustig aan met drie makkelijke objecten die net in een widefield-beeldveld passen. Zo vind ik M65, M66 en NGC3628 ook precies het mooist. In tegenstelling tot thuis in Leiden is ook NGC3628 hier uitstekend te zien en ik vind deze langgerekte NGC ook het leukst van het stel.

2) Het alternatieve Leo Triplet

Nou ja, definieer triplet. De Messiers M95 en M96 passen niet in een beeldveld met M105, maar die twee vind ik ook niet heel interessant. Veel aardiger en vooral triplettiger vind ik de combinatie M105 met NGC3371 en NGC3373. Zie de uitsnede hieronder. Ook bij hogere vergroting is dit een fraai trio.

Maar dat zijn niet de enige triplets die Leo rijk is. In het achterste van de Leeuw zijn nog twee leuke triplets te vinden.

3) Derrièretriplet I

De forse stelsels NGC3607 en NGC3608 worden vergezeld door kleine broer NGC3605. Het is dat ze buiten het beeldveld staan, want anders zouden NGC3599 en UGC6296 er een kwintet van maken. Daarvoor moet je dan wel even doorvergroten, want die twee laten zich niet zomaar zien in widefield bij 75x. Inzoomen tot 300x ontfutselt de twee aan de duisternis.

4) Derrièretriplet II

Dit triplet mag best als kwartet doorgaan. NGC3686, NGC3684 en NGC3681 staan mooi op een rij, maar NGC3691 is bijna evengoed zichtbaar en staat zowat haaks op de andere drie.

 

5) Markarian’s Chain

Een machtig gezicht aan de voorjaarshemel is natuurlijk het Virgo Cluster in het algemeen en Markarian’s Chain in het bijzonder. Als ik de kijker tussen Denebola en Vindemiatrix richt, stuit ik eerst op M85. Van daaruit is het niet moeilijk om de aanvoerders van de Chain M84 en M86 te vinden. Vandaar uit is het alsof je de eilanden van de Indonesische Archipel langsgaat. En overal waar je kijkt, galaxies. Ongetwijfeld heb ik er meer gezien dan ik hieronder heb aangegeven maar dit zijn de belangrijkste.
Uiteraard The Eyes NGC4435 en NGC4438, en dan The Other Eyes NGC4443 en NGC4458. En zo gaat het door tot aan NGC4473 en NGC4477.
Markarian’s chain blijft een terugkerend feest.

6) De Diadem-bolhopen

Vlak naast α Com alias Diadem staat de onderschatte bolhoop M53. Vanuit Leiden was dit een vage vlek maar ik weet dat hij dat niet is. En dat blijkt, want de bolhoop is al bij 75x prachtig fijn opgelost. Hoge vergroting lost meer sterren en laat zien wat een machtige bolvormige sterrenhoop M53 is.
Iets verder van Diadem vandaan laat de mysterieuze NGC5053 zich bij 75x zien als een korrelige waas. Hogere vergroting laat iets meer sterren zien tegen de donkerder achtergrond, maar dan moet je goed kijken want je kijkt er bijna dwars doorheen.

7) M3

In deze tijd van het jaar is natuurlijk ook bolhoop M3 een bezoek waard. Dit object is zonder meer indrukwekkend, in widefield al maar zeker de 6mm Radian laat een heel fraai opgeloste sterrenhoop zien. Hij past maar net in beeld.

8) Het Coma Galaxy Cluster (Abell 1656)

Eigenlijk is dit de voornaamste reden waarom ik vanavond naar het Dijkgatsbos ben gekomen. Dit galaxycluster heb ik nooit echt goed gezien en daar moest ik maar ens wat aan doen. In 2017 kwam ik in Grandpré niet verder dan vier stelsels. Dat was dan wel nog met de 25 cm Dobson, en voor dit soort objecten heb ik ooit de 40 cm Harroscope aangeschaft. Het blijkt dat de grotere opening hier daadwerkelijk het verschil maakt. Plus misschien dat ik nu nog redelijk fris ben en niet halverwege een allnighter zoals toen. Anyway, vanavond zie ik iets meer stelsels. Een opsomming wordt saai, maar de kaart hieronder zegt genoeg, de waargenomen galaxies heb ik ook hier rood ingekleurd.
Toen ik bezig was met het in kaart brengen van mijn waarnemingen werd het duidleijk dat ik aardig wat heb gezien maar ook nogal wat heb laten liggen. Leuk, dan kan ik me de volgende keer nog eens op het Comacluster storten om alsnog mee te nemen wat deze keer niet meer in de auto paste.

9) Needle Galaxy

Elk voorjaar bezoek ik mijn favoriete galaxy: de Needle Galaxy, NGC4565. Dit stelsel vind ik altijd indrukwekkend om te zien. Het vlijmscherpe diunne edge-on-stelsel vult het beeldveld van de 3mm Radian van links tot rechts. De kern lijkt wat assymmetrisch, en uit twee delen te bestaan. De stofband laat zich dus goed zien.

10) M51

Hoog in het zenith staat de koning der face-on-stelsels. Die ga ik niet overslaan onder deze mooie waarneemcondities. Terecht, zo blijkt, de spiraalarmen zijn nu wel heel duidelijk te zien.

11) Het Draco Triplet

Dit triplet behoort tot mijn favorieten, vooral door de drie verschillende types galaxies. Twee ellipsen, NGC5985 en NGC5982, haaks op elkaar gevolgd door een schuine naald, NGC5981. Maar dat is niet het enige. Na de naald volgen nog twee kleine broers, NGC5976 en NGC5976A. Maar dan moet je wel doorvergroten en heeel goed kijken: vooral NCG5976 is perifeer amper te zien. Een stuk makkelijke is NGC5989, die een loodrecht op de vijf anderen staat van dit, eh, min of meer sextet.

12) M13

Het is tegen twee uur en ik sluit af met een showpiece: bolhoop M13. Al bij 75x maakt de bolhoop indruk en is zelfs de propellor al te zien. Bij 300x is dit alles natuurlijk nog veel overweldigender.

Na enige tijd van dit beeld te hebben genoten wordt het tijd om in te pakken. Dit is echt zo’n avond waarvan je een dag brak bent en nog jaren lang onder de indruk.